همه چیز درباره شب یلدا

در تقویم ما ایرانیان، جشن های بسیاری دیده می شود که یکی از مهم ترین ها شب یلدا است؛ در واقع چندین هزار سال است که ایرانیان آخرین شب پاییز را که یلدا نام دارد و بلندترین و تاریک ترین شب سال لقب گرفته است تا سپیده دم و زایش اولین اشعه های آفتاب، بیدار می ‌مانند و در کنار اعضای خانواده و فامیل و دوستان خود به بزم و شادی می گذرانند تا بر اندوه غیبت خورشید چیره شوند و سپیده صبح و زایش نور را به انتظار بنشینند و یک بار دیگر بر این باور خود صحه بگذارند که پایان شب سیه، سپید است .

یلدا، پیوند دو آئین میترائیسم و مسیحیت

محققان معتقدند که مسیحیت چارچوب اصلی خود را که به این دین، پایداری و انسجام بخشیده است، به مذاهب پیش از مسیحیت رایج در روم باستان، از جمله میترائیسم مدیون است.

امروزه نیز میان سنت ‌های مسیحیان و آئین میترائیسم شباهت ‌های زیادی وجود دارد؛ در واقع مسیحیان در جشن میلاد عیسی مسیح هم چنان شومینه و شمع‌ روشن می کنند و درخت کریسمس را با چراغ ‌های کوچک نورانی تزئین کرده، شب زنده داری می ‌کنند و از خوراک های مخصوص و ویژه این شب استفاده می کنند؛ هم چنین در این شب به دیدن یکدیگر می ‌روند و این مناسبت را در کنار دوستان و فامیل جشن می ‌گیرند، یعنی درست مانند همان رسم و رسومات و سنتی که ایرانیان از گذشته تاکنون در شب یلدا به جا می آورند.

یلدا و کریسمس تنها مثال هایی از بسیاری از باورها، آداب و رسوم، نمادها، داستان‌ ها و افسانه ‌های مشترکی هستند که مردم ملل و مذاهب مختلف را به هم پیوند می‌ زنند.

 

رسم و رسومات و سفره شب یلدا

همان طور که گفتیم ایرانیان از گذشته های دور تا به امروز، در شب چله یا همان یلدا دور هم جمع می شوند و این شب را تا سپیده دم جشن می گیرند؛ سفره و تزیینات شب یلدا یکی از اصلی ترین رسومات این شب است. در ادامه به تفصیل به این رسومات می پردازیم:

تفأل به دیوان حافظ و شاهنامه خوانی

از رسم ‌های کهن و بی مانند شب یلدا، تفأل به دیوان حافظ است. همان طور که می دانید، اغلب رسم و رسومات و آیین‌ های شب چله،  میراثی از فرهنگ چند هزار ساله ایرانیان است، ولی تفأل به حافظ در شب یلدا در سده‌ های اخیر به دیگر رسوم شب یلدا افزوده شده است. شاهنامه خوانی و قصه گویی بزرگترهای خانواده و فامیل بر دور خوان یلدا هم از دیگر آیین‌ های ایرانیان در این شب است که خاطرات شیرینی برای کودکان رقم می زند.

از این رو یکی از رسوم یلدا داستان سرایی و شعر خوانی است؛ پس عجیب نیست اگر بگوییم که «کتاب» می تواند گیفت یلدایی مناسبی باشد.

تهیه هدیه شب یلدا

بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها تلاش ‌می‌کنند که برای کارمندان و یا مشتریان خود پک یلدایی تهیه کنند تا با این کار در ذهن و خاطر آن‌ها ماندگار شوند و به آن‌ها خاطر نشان کنند که برایشان ارزش قائل هستند. معمولاً هدیه شب یلدا به گونه ای انتخاب می شود که یادآور این شب باشد، به این معنی که بتوان از آن در شب یلدا استفاده کرد. پک های شب یلدا در غالب موارد از چند هدیه بزرگ و کوچک تشکیل شده اند که این هدایا با توجه به مخاطب و شخص هدیه گیرنده می تواند متفاوت باشد و از هدایای لوکس تا هدایای دکوری و همین طور خوراکی یا بازی و سرگرمی تغییر کند.

میوه‌ های شب یلدا

هندوانه:

هندوانه میوه ای خنک و تابستانی است به همین دلیل یادآور گرمای تابستان و حرارت خورشید است. باور ایرانیان باستان بر این بوده است که اگر مقداری هندوانه در شب یلدا خورده شود، در سراسر زمستان، سرما و بیماری بر افراد غلبه نخواهد کرد و البته این باور، با توجه به خواص و ویتامین هایی که هندوانه دارد، عجیب و دور از ذهن نیست. هم چنین در شب یلدا معمولاً  هندوانه را به صورت مدور و چون خورشید برش می زنند تا یادآور گرمای تابستان و فرونشاندن عطش باشد.

انار:

انار سرخ در سفره شب یلدا نشانه ای برای زایش و تولد و شادی است. هم چنین انار میوه ‌ای خون ساز است و به کسانی که پریده رنگ هستند و دچار کم خونی اند، توصیه می‌شود آب انار بنوشند. انار باعث تقویت سیستم دفاعی بدن و افزایش انرژی و تصفیه خـون می‌ شود و رنگ رخساره را شاداب می ‌کند؛ به همین دلیل انار را نماد زایش و شادی می ‌دانند.

آجیل:

آجیل شب یلدا اغلب طعم شیرینی دارد و شامل پسته، بادام، فندق و گردو هم می شود. در بعضی مناطق از میوه‌ های خشک نیز به عنوان آجیل شب چله استفاده می کنند. دانه ‌های آجیل سرشار از کالری و ویتامین و مواد معدنی هستند و به سلامت عمومی بدن کمک می کنند؛ هر چند که حتماً باید در حد تعادل مصرف شود.

سخن پایانی

یلدا طولانی ‌ترین و تاریک ترین شب سال است و نشانه‌ شبی اهریمنی و شوم و ناخوشایند است که با طلوع صبح روز اول دی ماه و بر آمدن آفتاب شکست می خورد و نیکی بر آن چیره می شود.

شب یلدا تاریخی به قدمت آیین میترائیسم دارد و در طول سالیان آداب و رسوم آن حتی الامکان حفظ شده است با این حال، به واسطه تغییراتی که در سبک زندگی کنونی ایرانیان به وجود آمده، بخشی از آیین های یلدا دستخوش تغییراتی شده اند.

نکته زیبا و به یادماندنی در خصوص طولانی ترین شب سال در این است که همه اقوام ایرانی اعم از فارس، ترک، کرد، لر، بلوچ و عرب آن را جشن می گیرند و در این شب دور هم می نشینند و آن را به شادی، مهرورزی، دوستی و صداقت می گذرانند. یلدا، پاسداشت فرهنگ و سنت‌ های کهن ایرانی است و ارزش هایی مانند در کنار هم بودن و مهمان هم بودن و در کنار هم به فردای روشن چشم داشتن، در کنار هم بودن و انار خوردن و حافظ خواندن و قصه گفتن از دیروزی که رفته است و می ‌تواند چراغ راه بچه ‌های فردا باشد، در آن تجلی می یابد.